W Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Piwnicach k. Torunia odbyło się inauguracyjne spotkanie Polish Dual Use Tech Hub Meeting – pierwszej w Europie inicjatywy poświęconej integracji polskich i europejskich infrastruktur badawczych na potrzeby bezpieczeństwa cywilnego i obronności.
Celem przedsięwzięcia było zainicjowanie wspólnego działania środowisk naukowych reprezentujących tak różnorodne dziedziny, jak radioastronomia, badania synchrotronowe czy komunikacja kwantowa, oraz połączenie ich potencjału w kontekście badań nad materiałami i technologiami o podwójnym zastosowaniu.
Gospodarzem spotkania, które odbyło się 7 listopada 2025 r. był prof. Adam Kola, prorektor ds. nauki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Projekt koordynują dr hab. Agnieszka Słowikowska, prof. UMK i dyrektor JIV-ERIC, oraz dr hab. Jakub Szlachetko, prof. UJ i dyrektor Narodowego Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS. Inicjatywa rozwijana jest we współpracy między UMK, Uniwersytetem Zielonogórskim oraz SOLARIS Uniwersytetu Jagiellońskiego i służy stworzeniu spójnych ram współpracy dla polskich i europejskich ośrodków badawczych zajmujących się technologiami dual-use.
Dyskusje podczas spotkania dotyczyły najważniejszych wyzwań związanych z konsolidacją dużych infrastruktur badawczych oraz harmonizacją procedur dostępu do ich zasobów w projektach strategicznych. Uczestnicy rozpoczęli także proces mapowania krajowego potencjału naukowego w kluczowych obszarach bezpieczeństwa technologicznego, takich jak monitorowanie zakłóceń sygnału GPS przy użyciu radioteleskopów, rozwój komunikacji kwantowej, świadomość sytuacyjna w przestrzeni kosmicznej, w tym analiza zagrożeń dla infrastruktury kosmicznej i naziemnej, badania odporności materiałów wykorzystywanych w sektorze kosmicznym czy technologie czujników i osłon dla systemów bezpieczeństwa.
W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele czołowych europejskich instytucji badawczych i organizacji obronnych: Leonard van Lembergen z Komisji Europejskiej (DG RTD / DEFIS), dr Ulf Ehler z NATO Science and Technology Organization, prof. Simon Garrington z Jodrell Bank Observatory (University of Manchester), prof. Nigel Mason z University of Kent i Europlanet Society, dr Izabela Rottmann z Max Planck Institute for Radio Astronomy i przedstawicielka konsorcjum RadioNet, a także prof. Agnieszka Chłoń-Domińczak, Prorektorka ds. nauki Szkoły Głównej Handlowej. Obecność tych instytucji podkreśliła międzynarodowy charakter inicjatywy oraz jej znaczenie dla kształtowania europejskiej polityki badań i innowacji.
W kontekście toczących się w Brukseli rozmów dotyczących research security, prof. Adam Kola zwrócił uwagę na szersze wyzwania stojące dziś przed światem nauki:
Dzisiejsza sytuacja geopolityczna – nie tylko w Polsce, lecz w całej Europie – zmusza nas do ponownego przemyślenia kwestii bezpieczeństwa, także tego, które dotyczy badań naukowych, w tym research security – mówi prof. Adam Kola. – Jako sektor nauki i szkolnictwa wyższego stoimy przed fundamentalnym wyzwaniem: jak chronić wolność akademicką i dorobek otwartej nauki, a jednocześnie zapewnić bezpieczeństwo prowadzonych badań, ich wyników i komunikacji. To jest dyskusja, którą intensywnie prowadzimy, choćby w Brukseli w ramach prac dotyczących research security. Inauguracja Polish Dual Use Tech Hub Meeting na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu jest w tym kontekście ważnym i potrzebnym krokiem naprzód – buduje przestrzeń, w której nauka może odpowiedzialnie odpowiadać na nowe wyzwania bezpieczeństwa technologicznego.
Inauguracja Polish Dual Use Tech Hub stanowi wstępny krok w kierunku zawiązania paneuropejskiej współpracy infrastruktur badawczych dedykowanej badaniom o podwójnym zastosowaniu. Projekt wpisuje się w strategiczne cele Komisji Europejskiej, w tym przygotowania do programu FP10, oraz odpowiada na pilne potrzeby wynikające z dynamicznej sytuacji geopolitycznej i konieczności wzmacniania technologicznej autonomii Europy. UMK wraz z partnerami deklaruje kontynuację działań zmierzających do budowy trwałej, zintegrowanej platformy współpracy, która może stać się kluczowym elementem europejskiego ekosystemu bezpieczeństwa technologicznego.