Seminarium Ogólne (2018)
najbliższe | 2024 | 2023 | 2022 | 2021 | 2020 | 2019 | 2018 | 2017
Seminarium odbywa się w Piwnicach w sali wykładowej budynku Radioastronomii. Początek o godzinie 11.15.
8 stycznia 2018
„Pulsary z maksimum energii w widmie około 1 GHz”
dr hab. Wojciech Lewandowski (Instytut Astronomii im. profesora Janusza Gila, Uniwersytet Zielonogórski)
Streszczenie:
Fale radiowe emitowane przez pulsary w czasie swej propagacji do obserwatora ulegają kilku dobrze znanym zjawiskom zachodzącym w zjonizowanym ośrodku międzygwiazdowym: dyspersji międzygwiazdowej, rozpraszaniu sygnały radiowego oraz scyntylacjom. Jest jednak jeszcze jedno zjawisko, które przez długi czas było pomijane: swobodno-swobodna absorpcja termiczna na elektronach ośrodka międzygwiazdowego. Zjawisko to było uznawane za istotne wyłącznie na bardzo niskich częstościach radiowych (około 100 MHz i poniżej), jednakże odkrycie nowej grupy pulsarów wyraźnym maksimum energii na częstotliwościach około 1 GHz (ang. gigahertz-peaked spectra, GPS) zmusiło nas do zrewidowania tego sposobu myślenia.
Na chwilę obecną znamy około 30 pulsarów typu GPS (w tej liczbie znajdują się też 3 z 5 znanych radio-magnetarów). Większość z tych obiektów znajduje się w nietypowych lokalizacjach: wewnątrz mgławic będących pozostałościami po wybuchach supernowych, mgławic wiatru pulsarowego, czy tez wewnątrz gęstych obszarów H II. Nasze badania wykazały, że w pewnych specyficznych sytuacjach tego typu otoczenia pulsarów mogą być źródłem absorpcji termicznej na tyle silnym, by powodować obserwowane załamanie kształtu widma radiowego. Tego typu badania pozwolą nam lepiej przygotować się na interpretację wyników odkryć/obserwacji pulsarów za pomocą nowych instrumentów (takich jak np. SKA). Dodatkowo, mogą przyczynić się do rozwiązania kilku niewyjaśnionych zagadek – jak np. dlaczego nie widzimy żadnego spośród setek pulsarów których istnienia spodziewamy się w samym centrum Drogi Mlecznej?
15 stycznia 2018
„Projekt CREME – Comprehensive Research with Echelles on the Most interesting Eclipsing binaries”
dr Krzysztof Hełminiak (CAMK Toruń)
Streszczenie:
Projekt CREME jest dużym obserwacyjnym przeglądem rozdzielonych zaćmieniowych układów podwójnych za pomocą spektrografów wysokiej rozdzielczości. Celem projektu jest wyznaczenie dla kilkuset obiektów jak najbardziej kompletnego zestawu precyzyjnych parametrów gwiazdowych, w tym mas, promieni, jasności, temperatur efektywnych czy metaliczności.
W szczególności skupiamy się na układach zaćmieniowych ze składnikami należącymi do słabo zbadanych i stosunkowo nielicznych klas gwiazd, takich jak gwiazdy o bardzo małej lub bardzo dużej masie, olbrzymy, gwiazdy przed ciągiem głównym, czy układy wielokrotne. Interesujące dla nas są także takie pary, dla których parametry można wyznaczyć z ekstremalnie wysoką precyzją (< 0.5 %). W swoim wystąpieniu przedstawię historię projektu, jego obecny status, ciekawsze wyniki oraz plany na przyszłość.
22 stycznia 2018
“Pogoda kosmiczna (SWE)”
prof. Paweł Rudawy (Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego)
Streszczenie:
Poznanie zjawisk opisywanych jako pogoda kosmiczna (SWE) jest jednym z kluczowych składników programu “Monitorowanie Sytuacji w Przestrzeni Kosmicznej” (SAA) Europejskiej Agencji Kosmicznej. SWE obejmuje monitorowanie i prognozowanie aktywności Słońca oraz zjawisk indukowanych w przestrzeni międzyplanetarnej, włącznie z ziemską magnetosferą i jonosferą a także badanie i prognozowanie wpływu tych procesów na zjawiska klimatyczne, środowiskowe oraz aktywność społeczną i technologiczną człowieka. Podczas spotkania postaram się naszkicować podstawowe procesy heliofizyczne generujące lub wpływające na stan przestrzeni międzyplanetarnej, niektóre zjawiska na Ziemi wywoływane przez SWE a także obecny stan badań w tej dziedzinie w Polsce.
26 lutego 2018
“Co w Krabie piszczy?”
dr Agnieszka Słowikowska
Streszczenie:
Podczas mojego seminarium opowiem o najnowszych rentgenowskich obserwacjach polarymetrycznych Mgławicy Krab i porównam je z wynikami otrzymanymi w zakresie optycznym. Zaprezentuję wyniki obserwacji polarymetrycznych pulsara Krab w zakresie radiowym, optycznym i rentgenowskim. Przedstawię również wyniki badań polarymetrycznych w optycznym zakresie widma innych pulsarów. Dopiero teraz istnieje możliwość dokładnego zbadania spolaryzowanego promieniowania pulsarów optycznych takich jak Geminga czy B0656+14. Wyniki te są kluczowe dla modelowania przewidywanej polaryzacji rentgenowskiej tych źródeł. Podobnie jak jest to robione na przykładzie optycznych danych pulsara i mgławicy Krab, które są wykorzystywane do symulacji obserwacji budowanego polarymetru rentgenowskiego XIPE (X-ray Imaging Polarimetry Explorer).
5 marca 2018
“Red passive galaxies: when did they form?”
dr Małgorzata Siudek (Narodowe Centrum Badań Jądrowych)
Streszczenie:
Why some today’s galaxies are spiral and other elliptical? Why some are star-forming, while others have been “red and dead” already for some time? While we already seem to have a general scenario of the evolution of different types of galaxies, a complete and satisfactory understanding of the processes that led to the formation of all the variety of today’s galaxy types is still beyond our reach.
To solve this problem, we need both large data sets reaching high redshifts, and novel methodologies for dealing with them.
In my presentation, I will show results based on the data from the VIMOS Public Extragalactic Redshift Survey (VIPERS) – the largest redshift survey at z~1 so far. I am going to discuss star formation histories of the largest population of red passive galaxies ever analyzed for z>0.5, and I will present a novel method of galaxy classification, based on machine-learning techniques, revealing the true complexity of galaxy population found at z~1.
8 marca 2018, godz. 11:15
Nadzwyczajne seminarium astrofizyczne
“Dicke’s superradiance in astrophysics: maser flares and fast radio bursts”
Dr Fereshteh Rajabi (University of Waterloo, Canada)
Streszczenie:
Since its introduction by R. H. Dicke in 1954 and its first experimental verification nearly 20 years later, superradiance has become, and still is, a very active field of research in the quantum optics community. Although it has remained unnoticed by the astrophysics community until very recently, evidence has since been uncovered for the occurrence of superradiance in the interstellar medium. In this presentation, I will start by giving a brief description of the physics underlying Dicke’s superradiance and show how this quantum mechanical entanglement phenomenon can provide a simple framework for explaining the flaring of some maser sources. I will also briefly discuss how superradiance could help in elucidating the nature of fast radio bursts, a task perceived by some as being of one of the most pressing problems in astrophysics.
12 marca 2018
“Young Stellar Objects in the Outer Galaxy”
prof. Ryszard Szczerba (CAMK PAN Toruń)
Streszczenie:
We have initiated a systematic study of star formation in the Outer Galaxy to uncover the population of Young Stellar Objects (YSOs) in these previously unstudied clouds and investigate the impact of the environment on the star formation process. In my talk I would like to present results from analysis based on the data from the “Spitzer Mapping of the Outer Galaxy” survey (SMOG; PI Sean Carey) that covered ∼24 deg2 region in the Outer Galaxy: l = (102o, 109 o), b = (-0.2 o, 3.2 o) in the IRAC 3.6–8.0 μm and MIPS 24 μm bands. The analyzed data have been combined with the infrared (IR) data from the 2MASS and WISE. We have selected YSO candidates among IR excess sources, and then applied a series of filters to remove various populations of other sources. The method gave as about 1800 Class I YSOs and about 3000 Class II YSOs, for 36% of which we were able to determine kinematic distances using Canadian Galactic Plane Survey in CO (J=1-0) transition. What is more, we have performed an additional search of YSO candidates among sources with the WISE counterparts by using an automated source identification scheme based on Machine Learning algorithms. We have compared both methods and find that not only they are complementing each other, but also allow us to identify YSO candidates, which are missed by classical color-color based selections.
19 marca 2018
“Connecting light and dark side of the Universe”
dr Anna Durkalec (Narodowe Centrum Badań Jądrowych)
Streszczenie:
Studies at low and intermediate redshift ranges show that the relation between the luminous structure and underlying dark matter distribution is not straightforward and depend on the various properties of galaxy population. Naturally one would like to extend these studies of the luminous-dark matter relations to the high redshift ranges (z>2) in order to improve our understanding of the evolution of the universe structure.
During my seminar I will present the recent attempts to describe the large scale structure of the universe in early epochs of its evolution (z>2). In this context I will demonstrate my study of the dependence of galaxy clustering on luminosity and stellar mass in the redshift range 2 < z < 3.5 using spectroscopic data from the VIMOS Ultra Deep Survey (VUDS).
I will show the series of my recent results quantified using a power-law approximation of the correlation function and in the framework of the five parameter HOD (Halo Occupation Distribution) model, which indicate that at z~3 the correlation length, and all HOD characteristic masses depends on the luminosity and stellar mass – the bright and most massive galaxies are the ones that are the most strongly clustered and are likely to occupy the most massive dark matter haloes. I will conclude with the presentation of my measurements of the large scale galaxy bias and stellar-to-halo mass relation at high redshift.
26 marca 2018
“In search for green valley… and other news from the Universe at z~1”
prof. Agnieszka Pollo (Narodowe Centrum Badań Jądrowych)
Streszczenie:
I present the most recent results from the VIMOS Public Extragalactic Redshift Survey (VIPERS). VIPERS – with its ~ 90,000 spectroscopically measured galaxies, a large volume (5 x 10^7 h^(-3) Mpc^3), and an effective spectroscopic sampling > 40% – can be considered the state-of-the-art counterpart of “local” (z<0.2) cosmological surveys but targetting the epoch at z \sim 1. I will summarize our new findings on the properties of galaxies and large scale structure emerging from our analyses of these data. How different were galaxies 8 bln years ago in comparison to their descendants we find in our local Universe? Did green valley ever exist? What are the properties of the 3D cosmic structure emerging from VIPERS measurements and what can they tell us about the properties of dark energy? And, most interestingly – what challenges still await us?
9 kwietnia 2018
“Optyczne obserwacje sztucznych satelitów Ziemi”
dr Krzysztof Kamiński (Obserwatorium Astronomiczne, UAM, Poznań)
Streszczenie:
W promieniu do 40 tys. km od powierzchni Ziemi znajduje się wg. publicznie dostępnego katalogu satelitarnego USSTRATCOM ok. 17000 obiektów o rozmiarach powyżej 10 cm. Tylko kilka procent z nich stanowią użyteczne, działające sztuczne satelity. Pozostałe zaliczane są do tzw. śmieci kosmicznych. Szacunki wskazują ponadto na kilkaset tysięcy obiektów o rozmiarach od 1 do 10 cm. Ze względu na stale rosnącą liczbę tych obiektów, a w konsekwencji rosnące ryzyko katastrofalnych zderzeń, rozwijane są w Europie, m. in. w ramach programów opcjonalnych ESA oraz konsorcjum EU SST, systemy monitoringu przestrzeni wokółziemskiej. Wiodącym dotychczas rozwiązaniem w dziedzinie wykrywania i śledzenia sztucznych satelitów Ziemi znajdujących się na niskich orbitach są wyspecjalizowane systemy radarowe. W ostatnich latach dokonał się jednak ogromny postęp w dziedzinie obserwacji optycznych. Nowe detektory, montaże i systemy optyczne pozwalają na znaczne zwiększenie wydajności pojedynczego instrumentu, a technologie takie jak kamery event-based mogą umożliwić detekcję satelitów w ciągu dnia. Najnowszy projekt instrumentalny Obserwatorium Astronomicznego UAM jest próbą weryfikacji, czy możliwe jest stworzenie kompletnego systemu śledzenia sztucznych satelitów Ziemi opartego głównie, a być może wyłącznie, o sensory optyczne.
16 kwietnia 2018
“BRITE i UVSat: teraźniejszość i przyszłość polskich misji satelitarnych”
prof. dr hab. Andrzej Pigulski (Instytut Astronomiczny, Uniwersytet Wrocławski)
Streszczenie:
Trwająca misja BRITE przynosi z każdym tygodniem coraz ciekawsze wyniki naukowe. Kilka z nich przedstawię w szczegółach. Misja BRITE pokazała, że możliwe jest uzyskanie precyzyjnej fotometrii za pomocą nanosatelitów. Druga część seminarium poświęcona będzie nowej koncepcji niewielkiego satelity UVSat, niosącego na pokładzie podwójny teleskop, jeden przeznaczony do fotometrii w szerokim polu w ultrafiolecie, drugi – do podobnej fotometrii w dziedzinie widzialnej. Przedstawię potencjalne cele naukowe takiej misji oraz kierunki badań, które można będzie dzięki danym z takiego satelity rozwijać.
23 kwietnia 2018
“On the dynamical history of the interstellar object ’Oumuamua”
prof. dr hab. Piotr Dybczyński (Obserwatorium Astronomiczne, UAM, Poznań)
Streszczenie:
1I/2017 U1 ’Oumuamua is the first interstellar object recorded inside the Solar System. We try to answer the main question: where does it come from? To this aim we searched for close encounters between ’Oumuamua and all nearby stars with known kinematic data during their past motion.We had checked over 200 thousand stars and found just a handful of candidates. If we limit our investigation to within a 60 pc sphere surrounding the Sun, then the most probable candidate for the ’Oumuamua parent stellar habitat is the star UCAC4 535-065571. However GJ 876 is also a favourable candidate. Moreover, the origin of ’Oumuamua from a much more distant source is still an open question. Additionally, we found that the quality of the original orbit of ’Oumuamua is accurate enough for such a study and that none of the checked stars had perturbed its motion significantly.
9 maja 2018, godz. 11:15, Instytut Fizyki, sala audytoryjna COK
Specjalne seminarium astrofizyczne
“Airborne infrared astronomy with SOFIA”
prof. Hans Zinnecker (Deutsches SOFIA Institut, University of Stuttgart, Germany oraz Universidad Autonoma de Chile, Santiago, Chile)
Streszczenie:
SOFIA, short for Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy, is a 2.7m telescope flying on a Boeing 747SP at altitudes of 12-14km, to detect and study mid- and far-infrared radiation that is blocked by water vapor in the earth’s atmosphere and cannot reach the ground. It is currently the only platform for astronomical observations in the far-infrared (30-300 microns), except for balloon-borne telescopes. The far-infrared is the key wavelength regime for studying the energy balance in the interstellar medium (heating and cooling of interstellar gas and dust) and the processes in cold dense gas clouds related to star formation (collapse, outflows, etc). About half of the total luminosity in the universe emerges in the far-infrared.
Although a bilateral project (80:20) between USA (NASA/USRA) and Germany (DLR/DSI), SOFIA is open for proposals from the world-wide astronomical community at large. It addresses many science questions that ESA’s successful but now extinct Herschel Observatory (far-infrared satellite 2009-2013) has left unanswered and offers observational opportunities similar to and beyond Herschel. SOFIA also has many synergies with large ground-based mm and submm telescopes and telescope arrays, such as ALMA in Chile or NOEMA in France. The mobility of SOFIA (to fly anywhere anytime on the planet) uniquely allows to observe occultation events by solar system objects, such as Pluto.
In my presentation, I will describe a glimpse of SOFIA science highlights and discoveries in its first few years of operation (since 2012), including observations of star formation (gravitational contraction of protocluster clouds) and of our Galactic Center (the circumnuclear disk around the black hole), both in far-infrared lines and continuum. SOFIA spectroscopic observations of interstellar cloud dynamics using rotational transitions in key molecular lines (NH3, H20, H2) with high spectral resolution will be described, as well as the diagnostics of the surface cooling of UV-illuminated clouds through the very strong [OI] (63mu) and [CII] (158mu) fine structure lines. Time permitting, I will also discuss the latest new instrumentation (enabling far-infrared polarimetry and cloud magnetic field observations).
SOFIA normally flies out of California, but once a year also deploys to the Southern Hemisphere (usually to Christchurch, New Zealand), benefitting from the excellent wintertime stratospheric conditions to study the interstellar medium and the cold star forming universe in the rich southern skies.
14 maja 2018
“Repozytorium Surowych Danych Astronomicznych Online”
dr Dominik Wóltański
Streszczenie:
RSDAO to baza obserwacji astronomicznych utrwalonych oryginalnie na materiałach światłoczułych, a w ostatnim czasie zdigitalizowanych. Zgromadzony w repozytorium materiał obserwacyjny został zebrany przez astronomów UMK w okresie od powstania obserwatorium astronomicznego w Piwnicach w latach 40-tych do lat 90-tych XX wieku z pomocą teleskopów optycznych. W ramach seminarium przedstawię wyniki przeprowadzonych w ostatnich latach prac, mających na celu udostępnienie archiwalnych obserwacji astronomicznych pracownikom Centrum Astronomii i międzynarodowemu środowisku astronomicznemu w ramach wirtualnego obserwatorium.
21 maja 2018
“Star-planet interactions”
dr Eva Villaver (Universidad Autónoma de Madrid, Hiszpania)
Streszczenie:
A planetary system evolves hand-by-hand with its host star. The planet can experience orbital changes, extreme evaporation, accretion and substantial surface temperature modifications. The star, if the planet gets engulfed, can increase its rotational speed, modify its chemistry, and even generate magnetic fields. In this talk, I will summarize what are we learning from the way planets and stars interact as the star leaves the main sequence.
28 maja 2018
“Wiatry galaktyczne napędzane promieniowaniem kosmicznym”
prof. dr hab. Michał Hanasz
Streszczenie:
Promieniowanie kosmiczne złożone z elektronów, protonów i cięższych jąder atomowych przyspieszane jest do relatywistycznych energii w pozostałościach supernowych. Według standardowych oszacowań około 10% energii wybuchów supernowych przetwarzana jest w energię naładowanych cząstek. Sumaryczna energia zgromadzona w postaci promieniowania kosmicznego jest wystarczająca do napędzania wiatrów galaktycznych. W galaktykach dyskowych w powstawaniu wiatrów uczestniczy również gorący gaz podgrzewany przez fale uderzeniowe pozostałości supernowych. Własności fizyczne wiatrów termicznych i wiatrów napędzanych promieniowaniem kosmicznym różnią się istotnie. Modele oparte na symulacjach numerycznych pokazują, że dzięki udziałowi promieniowania kosmicznego wiatry galaktyczne są gęstsze od wiatrów termicznych oraz są chłodniejsze, gładsze i wolniejsze. Modele pokazują również, że wiatry napędzane promieniowaniem kosmicznym prowadzą do powstania spiralnych struktur pola magnetycznego w galaktycznym halo, które obserwowane w zakresie radiowym ujawniają sie jako struktury o kształcie litery „X”.
30 maja 2018, godz. 11:15, Piwnice, sala wykładowa KRA
Specjalne seminarium astrofizyczne
“Spectral modeling of the WR147 binary system”
dr Blagovest Petrov (Institute of Astronomy, Bulgarian Academy of Sciences)
4 czerwca 2018
“Massive stars formed in atomic hydrogen reservoirs”
dr Michał Michałowski (Obserwatorium Astronomiczne, UAM, Poznań)
Streszczenie:
I will discuss the process of gas inflow on galaxies and subsequent fuelling of star-formation. Using ATCA HI observations I will show that galaxies with anomalous local metallicity decrements (gamma-ray burst host galaxies) have substantial atomic gas reservoirs, and are possibly deficient in molecular gas. This suggests that star formation in these galaxies may be fuelled by recent inflow of metal-poor atomic gas. This is controversial, but can happen in low-metallicity gas near the onset of star formation because cooling of gas (necessary for star formation) is faster than the HI-to-H2 conversion.
11 czerwca 2018
“Search for unusual objects in AllWISE Sky Survey”
dr Aleksandra Solarz (Narodowe Centrum Badań Jądrowych, Warszawa)
Streszczenie:
Wide-angle photometric surveys of previously uncharted sky areas or wavelength regimes will always bring in unexpected sources whose existence and properties cannot be easily predicted from earlier observations. Such objects can be efficiently sought for with novelty detection algorithms. I will present an application of such a method, called one-class support vector machines (OCSVM), to search for anomalous patterns among sources preselected from the mid-infrared AllWISE catalogue covering the whole sky. OCSVM successfully finds artefacts, such as objects with spurious photometry due to blending, but most importantly also real sources of genuine astrophysical interest. Among the latter, OCSVM has identified a sample of heavily reddened AGN/quasar candidates distributed uniformly over the sky and in a large part absent from other WISE based AGN catalogues. It also allowes to find a specific group of sources of mixed types, mostly stars and compact galaxies. By combining the semi-supervised OCSVM algorithm with standard classification methods it will be possible to improve the latter by accounting for sources which are not present in the training sample but are otherwise well-represented in the target set.
18 czerwca 2018
“Science highlights from H.E.S.S.”
prof. dr hab. Bronisław Rudak (CAMK PAN, Toruń)
Streszczenie:
The High Energy Stereoscopic System (H.E.S.S.) is an array of five imaging atmospheric Cherenkov telescopes operating in Namibia. Its observational performance has lead to many discoveries in the domain of Very High Energy astronomy. The talk will present the most important results obtained recently with H.E.S.S. in galactic and extragalactic astronomy as well as in astroparticle physics.
1 października 2018
“The mysterious age invariance of the planetary nebula luminosity function bright cut-off”
dr hab. Krzysztof Gęsicki, prof. UMK
Streszczenie:
Planetary Nebula forms when a sun-like star ejects and ionizes much of its envelope, and the prodigious amounts of energy is emitted in several emission lines. From the line-flux distribution the Planetary Nebula Luminosity Function can be compiled. It increases towards faint-end as expected for an expanding spherical shell. However at the bright-end there exists an unexplained cut-off. Interestingly, the cut-off value appears to be nearly the same for stellar populations of different ages, and, despite the lack of understanding, became a powerful extragalactic distance estimator. I will show that new evolutionary tracks of low-mass stars are capable to explain the decades-old mystery.
8 października 2018
“A search for z>5 quasars in OGLE”
dr hab. Szymon Kozłowski (Uniwersytet Warszawski)
Streszczenie:
I will discuss why finding and studying distant quasars is important, how it is related to cosmology and to our understanding of the Universe. The second part of my talk will be devoted to methods that have been used to search for distant data in the OGLE and WISE data.
15 października 2018
“Radio emission of galaxy groups: current knowledge and future prospects”
dr Błażej Nikiel-Wroczyński (Obserwatorium Astronomiczne, Uniwersytet Jagielloński)
Streszczenie:
Existence and importance of non-thermal radio emission – and underlying magnetic fields – in galaxy groups is a topic still scarcely studied. While not much observational evidence has been gathered, the recent theoretical predictions, suggesting overall importance of non-thermal processes in galaxy groups, and possibility to host detectable magnetic fields call for a large-scale effort to provide such data. I will present the efforts undertaken to fulfill this task that made use of the LOFAR Two Metre Sky Survey data, and describe the preliminary results.
22 października 2018
“Studies of statistical isotropy of the cosmic microwave background”
dr Paweł Bielewicz (CAMK PAN, Warszawa)
Streszczenie:
Studies of the cosmic microwave background (CMB) are today one of the most important pillars of observational cosmology. They provide information not only on the initial conditions of the Universe but also on scales comparable to the horizon of the observable Universe. This gives a unique opportunity to pose important questions about very fundamental assumptions made in the standard cosmological model such as statistical isotropy and Gaussianity of the initial fluctuations. This also allows to test deviations from the statistical isotropy predicted in models of the Universe with multi-connected topology and deviations generated by gravitational lensing of the CMB, predicted in the standard cosmological model. Considerable effort spent on analyzing the statistical properties of the CMB maps has resulted in several reports of a breaking of statistical isotropy at large angular scales and detection of the gravitational lensing effect. I will review these studies paying special attention to the results obtained recently for the state-of-the-art data from the Planck satellite.
29 października 2018
“Star-planet tidal interactions with precise transit timing”
dr Gracjan Maciejewski
Streszczenie:
Theoretical calculation and some indirect observations show that massive exoplanets on the tightest orbits – so called hot Jupiters – must undergo orbital decay due to tidal dissipation within their host stars. This orbital evolution could be observationally accessible through precise transit timing over a course of decades. Meter-class telescopes are recognised as excellent instruments for such follow-up observations. The rate of planetary in-spiralling may not only help us to understand some aspects of evolution of planetary systems, but also can be used as a probe of the stellar internal structure. Since 2017 we have run a regular observing campaign aimed at transit timing for a sample of the best candidates for in-falling planets. Among them there is WASP-12 b, transits of which exhibit pronounced departure from a linear ephemeris. New observations allow us to confirm the rapid decay rate for that planet and to place constraints on the tidal dissipation efficiency in other systems.
5 listopada 2018
“Constraints on the dark energy properties from observations of active galactic nuclei”
prof. dr hab. Bożena Czerny (CAMK PAN, Warszawa)
Streszczenie:
Dark energy is the greatest puzzle for physicists and astronomers. It is responsible for acceelerating expansion of the Universe. We need more astronomical probes to make sure we actually measure this phenomenon, and that we do it accurately. I propose to use quasars as dark energy tracers. Our main method is based on the determination of the delay between the quasar emission lines and the quasar continuum, which allows to measure directly the size of the emitting region as a light travel time. This size, as we showed in our innovative model of the formation mechanism of this region, depends almost exclusively on the absolute luminosity of a quasar. Knowing the absolute luminosity and measuring – which is simple – the observed luminosity and the redshift of every object we can locate every quasar in a Hubble diagram. For the data, we are using our own monitoring of selected quasars with the 11-m Southern African Large Telescope, as well as other available measurements done by other groups. Particularly attractive data wiill come from the future LSST (Large Synoptic Survey Telscope). The method is still under development but I will discuss the first results and the future prospects.
13 listopada 2018, godz. 10.15
“Absorption processes in radio astronomy: Facilitating a unique discovery space”
dr Joseph Callingham (ASTRON Netherlands Institute for Radio Astronomy)
Streszczenie:
One of the most common assumptions in radio astronomy is that the continuum spectrum of a radio source follows a simple power-law. Such an assumption is being challenged by the data being produced by the new sophisticated megahertz-sensitive telescopes and broadband gigahertz-receivers, as we can now sample the spectra of radio sources at a level of detail never before achievable. We are finding that a power-law description is inappropriate for many radio sources, particularly at low frequencies where absorption processes become significant. I will outline in my talk how low-frequency absorption processes provides us with a unique tool to test radio galaxy evolutionary models, mass loss scenarios of progenitor stars to supernovae, and a way to identify exoplanets. In particular, I will demonstrate that probing these absorption processes opens up an untapped discovery space for exotic objects that have been missed in more traditional spectral searches.
19 listopada 2018
“PL SST – polski system wykrywania i śledzenia obiektów satelitarnych w przestrzeni wokółziemskiej”
prof. dr hab. Edwin Wnuk (Obserwatorium Astronomiczne, Uniwersytet Adama Mickiewicza, Poznań)
Streszczenie:
Od 2019 roku Polska jako kraj członkowski Europejskiego Konsorcjum EU SSA (Space Situational Awareness) rozpocznie świadczenie usług SST (Space Surveillance and Tracking). W związku z tym, od pewnego czasu trwają intensywne prace, których celem jest zbudowanie Polskiego Systemu PL SST, który w przyszłości zostanie rozszerzony do PL SSA.
SSA składa się z trzech następujących segmentów:
– Space Weather (SWE) – monitorowanie Słońca, wiatru słonecznego oraz ziemskiej magnetosfery, jonosfery i termosfery,
– Near-Earth Objects (NEO) – detekcja i monitorowanie ruchu orbitalnego obiektów naturalnych, takich jak planetoidy i komety, które mogą zbliżać lub zderzyć się z Ziemią,
– Space Surveillance and Tracking (SST) – detekcja, śledzenie i monitorowanie ruchu orbitalnego aktywnych i nieaktywnych satelitów oraz śmieci kosmicznych.
Polski System SST będzie składał się z Narodowego Centrum Operacyjnego (NOC), sieci kilkunastu teleskopów optycznych oraz stacji laserowej w Borowcu. Będzie ściśle powiązany z systemami EU SST i ESA SST oraz z europejskim centrum danych satelitarnych SATCEN. System PL SST, w pierwszym okresie działania, będzie świadczył dwie usługi dla EU SST: RE – Re-Entry oraz FR – Fragmentation, a później także CA – Collision Avoidance. Na potrzeby tych serwisów, a także na potrzeby krajowych odbiorców usług SST, będą wykonywane obserwacje wybranych obiektów satelitarnych, wyznaczane orbity tych obiektów oraz będzie tworzony i aktualizowany Katalog Satelitarny.
W referacie zostaną przedstawione aktualne informacje związane z tworzeniem systemu PL SST, w szczególności struktura organizacyjna i potrzeby softwarowe Centrum Operacyjnego. Opisane zostaną także krótko podstawowe serwisy SST, a także problemy związane z tworzeniem Katalogu Satelitarnego.
26 listopada 2018
“Dzieje toruńskiej astronomii”
dr Cecylia Iwaniszewska
Uroczyste seminarium jubileuszowe
3 grudnia 2018
“How to falsify CDM (and test its alternatives)?”
dr Wojciech Hellwing (Centrum Fizyki Teoretycznej PAN)
Streszczenie:
While the Earth-base laboratories keep trying very hard to elucidate on the nature of the elusive dark matter particles the other very promising avenue to test and/or falsify potential dark matter candidates resides in astrophysical observations. In this context our own Galaxy – the Milky Way – with its unique set of satellites shows potential to serve as a extraterrestrial laboratory for dark matter. The very physical nature of dark matter particles and especially the differences between the main candidate, the neutralino of Cold Dark Matter (CDM), and its currently strongest competitor, the sterile neutrino of Warm Dark Matter candidate, may lead to significant differences in the properties of dwarf galaxies. Such objects are dominated (by mass) by their host DM haloes and therefore provide an unique view on the physical properties of DM. I shall discuss our recent efforts to use the state-of-the-art galaxy formation hydrodynamical simulation scheme of the EAGLE project as well as high-resolution Copernicus Complexio N-body simulations to study the galaxy formation of Milky Way like systems in CDM and WDM scenarios. Our results render new insights on potential ways to use astronomical observations for falsifying the CDM paradigm and testing its competitors.
10 grudnia 2018
“What have we learnt form oscillations of B-type stars?”
prof. dr hab. Jadwiga Daszyńska-Daszkiewicz (Instytut Astronomiczny, Uniwersytet Wrocławski)
Streszczenie:
The main goal of asteroseismic studies is to obtain information on physical processes and conditions in stellar interiors that determine evolution and the final fate of stars. The most important ones are rotation, mixing processes, convection and opacities. High-precision space observations (MOST, CoRoT, Kepler, BRITE) have revolutionized our knowledge about many pulsators. For example, it appeared that in most (if not all) B-type pulsating stars both pressure (p) and gravity (g) modes are observed, i.e., they are hybrid pulsators of β Cep/SPB or SPB/β Cep type. This discovery has opened up a possibility of getting more stringent constraints on parameters of the model and theory because a simultaneous excitation of p and g modes offers probing stellar regions sensitive to various physical processes. On the other hand, the presence of high order g-modes in β Cep stars (M & 8M ) and p modes in SPB stars (M . 8M) is a challenging fact waiting for explanation because these modes are stable in all standard opacity models. This discovery proves some missing components or erroneous assumptions in our evolutionary calculations. I will present our results of seismic analysis of B-type main sequence pulsators. In particular, what we have learnt about stellar opacities, overshooting from the convective core and on internal rotation from these studies.
17 grudnia 2018
“The integrability studies of selected systems in celestial mechanics”
dr hab. Maria Przybylska, prof. UZ (Instytut Fizyki, Uniwersytet Zielonogórski)
Streszczenie:
The problem of distinguishing between regular and irregular dynamics has a long history related to the development of the celestial mechanics. One can mention here the works of Poincaré on three body problem where chaos was first time observed. For detection of regular systems the Kovalevska-Painlevé method was the most popular for years. However, although using it many new cases have been found assumptions underlying it are not rigorous. Only recently very strong and rigorous necessary integrability conditions have been formulated using the differential Galois theory. Conditions of this type enable to select values of physical parameters, for which the dynamics may be regular. During the seminar, the applications of this theory to various systems with particular emphasis on the celestial mechanics systems will be shown. Among others two body problems in curved spaces, anisotropic Kepler problem, planar three body problem and generalised two fixed centers problem will be considered.