Jedna dziesiąta wszystkich galaktyk to galaktyki aktywne. Nasuwa się pytanie, czy aktywność bądź nieaktywność danej galaktyki jest jej stałą cechą, czy też możliwe są przejścia konkretnych obiektów pomiędzy tymi dwoma stanami? Czy zatem aktywność galaktyki może zostać wygaszona lub odwrotnie – czy w galaktyce normalnej (czyli nieaktywnej) aktywność może zostać wzbudzona?
Odpowiedzi na te kwestie mogą dostarczyć badania morfologii radiogalaktyk. Ich wielkoskalowe struktury radiowe odznaczają się bowiem dużą trwałością. Gdy aktywność jądra galaktyki wygasa, jej płaty radiowe nadal istnieją i zanikają na tyle wolno, że pozostają “widoczne” na falach radiowych przez okres rzędu nawet setek milionów lat. Dzięki temu udało się potwierdzić obserwacyjnie istnienie klasy galaktyk postaktywnych, tj. aktualnie nieaktywnych, ale posiadających atrybut minionej aktywności w postaci reliktowych płatów.
Jeszcze bardziej intrygujące są jednak przypadki ponowionej aktywności w galaktykach, co nader przekonująco można pokazać właśnie w radiogalaktykach uprzednio postaktywnych. Gdy bowiem dojdzie do wzbudzenia aktywności w tego typu obiekcie, obserwujemy nową parę płatów otoczonych parą płatów reliktowych, tj. wygenerowanych w poprzednim okresie aktywnym. Obiekty takie określane są mianem radioźródeł podwójnie podwójnych.
Nasza grupa zajmuje się m.in. obserwowaniem i interpretowaniem takich obiektów. W jednej z naszych publikacji prezentujemy historię aktywności radiogalaktyki J1706+4340 odtworzoną na podstawie obserwacji sieciami interferometrycznymi VLA i GMRT. Reliktowe płaty w J1706+4340 mają ok. 300 mln lat, podczas gdy nowa faza aktywna rozpoczęła się w niej po trwającej 27 mln lat przerwie i trwa od 12 mln lat.
Kolejnym obiektem tego typu, który tym razem obserwowaliśmy za pomocą VLA, GMRT i LOFAR, jest radiogalaktyka J0028+0035. Skrupulatna analiza danych obserwacyjnych pozwoliła nam odtworzyć jej historię. Okazało się, że tutaj płaty reliktowe mają 245 mln lat, a nowa faza aktywna rozpoczęła się 3 mln 600 tys. lat temu po trwającej 11 mln lat przerwie. Nie jest jednak oczywiste, czy ta druga faza aktywna nadal trwa, bo wytworzone w jej trakcie płaty zdradzają pewne cechy płatów reliktowych.
Najważniejsze publikacje:
- Katarzyński K., Sol H., Kus A. (2001) The multifrequency emission of Mrk 501. From radio to TeV gamma-rays, A&A 367, 809
- Gawroński M. P., Marecki A., Kunert-Bajraszewska M., Kus A. (2006) Hybrid morphology radio sources from the FIRST survey, A&A 447, 63
- Katarzyński K., Ghisellini G., Tavecchio F., Gracia J., Maraschi L. (2006) Hard TeV spectra of blazars and the constraints to the infrared intergalactic background, MNRAS 368, L52
- Marecki A., Szablewski M. (2009) Evidence of a double-double morphology in B0818+214, A&A 506, L33
- Marecki A., Swoboda B. (2011) The transition from quasar radio-loud to radio-quiet state in the framework of the black hole scalability hypothesis, A&A 525, 6
- Marecki A., Swoboda B. (2011) More evidence for extinction of activity in galaxies, A&A 530, 60
- Marecki A. (2012) Activity restart – a key to explaining the morphology of J1211+743, A&A 544, L2
- Marecki A. (2012) Are 3C 249.1 and 3C 334 restarted quasars?, A&A 545, 132
- Cegłowski M., Gawroński M. P., Kunert-Bajraszewska M. (2013) Orientation of the cores of hybrid morphology radio sources, A&A 557, 75
- Marecki A., Sokołowska A. (2014) Multi-epoch VLBA observations of radio galaxy 0932+075: is this a compact symmetric object?, A&A 569, 22
- Marecki A., Jamrozy M., Machalski J. (2016) Multifrequency study of a double–double radio galaxy J1706+4340, MNRAS 463, 338
- Marecki A., Jamrozy M., Machalski J., Pajdosz-Śmierciak U. (2021) Multifrequency study of a double–double radio galaxy J0028+0035, MNRAS 501, 853