Projekty obserwacyjne
CHRONOMETRAŻ TRANZYTUJĄCYCH EGZOPLANET
Od 2010 roku realizowany jest projekt badań egzoplanet poprzez technikę chronometrażu ich tranzytów. Materiał obserwacyjny pozyskiwany jest w ramach szerokiej współpracy międzynarodowej z obserwatoriami między innymi w Hiszpanii, Bułgarii i Niemczech. W obserwacjach wykorzystywany jest także nasz 60-cm fotometryczny Teleskop Cassegraina. Celem projektu jest analiza odchyłek chronometrażowych generowanych wskutek (1) oddziaływań pływowych pomiędzy planetą i jej gwiazdą lub (2) perturbacji grawitacyjnych od dodatkowych planet, które nie zostały wykryte innymi metodami obserwacyjnymi.
Zaangażowane osoby: dr Gracjan Maciejewski, prof. dr hab. Andrzej Niedzielski
PENSYLWAŃSKO-TORUŃSKI PROJEKT POSZUKIWAŃ PLANET (PTPS)
Pensylwańsko-Toruński Projekt Poszukiwań Planet (Pennsylvania Toruń-Planet Search, PTPS) to projekt, którego celem jest poszukiwanie planet przy 885 gwiazdach, na różnych etapach ewolucji. Projekt realizowany jest za pomocą teleskopów Hobby-Eberly w Teksasie, a obecnie także Telescopio Nazionale Galileo na Wyspach Kanaryjskich.
Zaangażowane osoby: prof. dr hab. Andrzej Niedzielski, prof. A. Wolszczan, dr Monika Adamów, dr Kacper Kowalik, G. Maciejewski, B. Deka-Szymankiewicz
TRACKING ADVANCED PLANETARY SYSTEMS WITH HARPS-N (TAPAS)
Tracking Advanced Planetary Systems with Harps-N (TAPAS) to projekt obserwacyjny bazujący na PTPS, którego celem jest intensywne monitorowanie około 100 wybranych gwiazd PTPS, przy których podejrzewamy obecność planet. Projekt prowadzony jest w oparciu o obserwacje teleskopem TNG (Telescopio Nazionale Galileo) na Wyspach Kanaryjskich, uzbrojonym w spektrograf Harps-N. Projekt prowadzony jest we współpracy z partnerem hiszpańskim.
Osoby zaangażowane: A. Niedzielski, E. Villaver, A. Wolszczan, M. Adamów, G. Maciejewski, B. Deka-Szymankiewicz
POLARYMETRYCZNY PRZEGLĄD BIAŁYCH KARŁÓW
Od 2014 prowadzimy przegląd polarymetryczny w optycznym zakresie widma elektromagnetycznego białych karłów. Nasz projekt ma dwa cele: (1) statystyczne zbadanie własności polarymetrycznych białych karłów w zależności od ich typów widmowych, jak również zależności polaryzacji od faktu czy biały karzeł jest izolowany czy jest składnikiem układu podwójnego lub wielokrotnego oraz (2) stworzenie katalogu standardów polarymetrycznych o jasnościach słabszych niż 13 mag. Obserwacje prowadzimy na 1.3-m teleskopie w Obserwatorium Astronomicznym Skinakas na Krecie z użyciem polarymetru liniowego RoboPol.
Wyniki są dostępne na stronie projektu.
Osoby zaangażowane w projekt: A. Słowikowska (IA UMK), K. Krzeszowski, M. Żejmo (IA UZ), D. Blinov (FORTH, UoC), P. Reig (FORTH, UoC)
PRZEGLĄD POLARYMETRYCZNY GWIAZD POSIADAJĄCYCH UKŁADY PLANETARNE
Projekt polega na badaniu liniowej polaryzacji promieniowania gwiazd z pola Keplera posiadających systemy planetarne. Jego celem jest znalezienie ewentualnej zależności pomiędzy liczbą planet w układzie a stopniem polaryzacji światła gwiazdy macierzystej. Zależność taka mogłaby niewątpliwie pomóc we wskazaniu obiektów, wokół których występują tzw. dyski resztkowe, czyli materia wokółgwiazdowa będąca pozostałością po procesie formowania się układu planetarnego. Odpowiednikiem takiego dysku resztkowego w Układzie Słonecznym jest Pas Kuipera, z tym, że dyski wokół innych gwiazd są masywniejsze i zawierają więcej pyłu. Dlatego w celu znalezienia podobieństw i różnic wyniki swoich obserwacji porównujemy z próbką gwiazd, wokół których już wcześniej odkryto dyski resztkowe. Gwiazdy te wykazują również nadwyżkę promieniowania w zakresie podczerwonym. Nasze badania prowadzimy od 2016 roku. W tym celu używamy następujących teleskopów optycznych wyposażonych w polarymetry: 1.5 m RTT150 (Turcja) oraz 2.0 m teleskop w Rozhen (Bułgaria). Planujemy włączyć w badania także inne obserwatoria zlokalizowane m.in. w USA i Rosji wyposażone w polarymetry pracujące w zakresie optycznym jak i podczerwonym.
Osoby zaangażowane w projekt: A. Słowikowska (IA UMK), Paweł Zieliński (OA UW), Ilham Nasiroglu (Ataturk University, Erzurum), Anton Strigachev (Rozhen).
TORUŃSKI KATALOG ŹRÓDEŁ METANOLOWYCH (TMSC)
The Torun Methanol Source Catalogue (TMSC) contains 284 methanol maser sources at 6.7 GHz observed over a period of two months with the Torun 32 m radio telescope. It provides methanol spectral line data with an angular resolution of 5.5 arcmin and a spectral channel spacing of 0.043 km/s. A typical rms noise in the Stokes I spectra is ~0.2 Jy. TMSC represents a complete sample of all objects north of declination of δ = −22 deg and brighter than 7.5 Jy at peak. The positions of sub-arcsecond accuracy are updated for 76% of the objects.
Zaangażowane osoby: prof. dr hab. Marian Szymczak
ONE-CENTIMETRE RECEIVER ARRAY (OCRA)
OCRA (ang. One Centimeter Receiver Array) to zestaw różnicowych odbiorników zainstalowanych w płaszczyźnie ogniskowej 32-m radioteleskopu. W skład tego zestawu wchodzą dwuwiązkowy prototypowy odbiornik OCRA-p (dostępny od zimy 2004 roku) oraz ośmiowiązkowy odbiornik OCRA-F (zainstalowany w grudniu 2009 roku) który funkcjonalnie jest po porostu 4-krotnie powielonym odbiornikiem OCRA-p. Dla ustalonego poziomu szumu, wykorzystanie wielu wiązek jednocześnie umożliwia zaobserwować wybrany fragment nieba przy mniejszym nakładzie czasu obserwacyjnego, a co za tym idzie pozwala zwiększyć efektywność obserwacji. Obydwa odbiorniki zostały zbudowane na Uniwersytecie Manchester, chociaż niektóre elementy systemu (części backendu, absorber oraz oprogramowanie sterujące) stworzono w Centrum Astronomii UMK.
Zaangażowane osoby: dr Bartosz Lew
Archiwalne Projekty Obserwacyjne
REPOZYTORIUM SUROWYCH DANYCH ASTRONOMICZNYCH ONLINE
Utworzone w 1947 roku Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Piwnicach pod Toruniem zgromadziło około 12 tysięcy historycznych klisz zawierających wyniki obserwacji astronomicznych utrwalonych na materiałach światłoczułych (na płytach szklanych oraz kliszach celuloidowych). Materiały te zostały zebrane przez astronomów UMK w okresie od wojny do lat 90-tych z pomocą teleskopów optycznych obserwatorium: historycznego astrografu Drapera, teleskopu 90 cm w ognisku systemu Schmidta oraz w systemie Cassegraine’a ze Spektrografem Kanadyjskim (CCS) oraz tzw. małej kamery Schmidta z pryzmatem obiektywowym. Stanowią one zainicjowany przez prof. Władysława Dziewulskiego oraz prof. Wilhelminę Iwanowską oryginalny i unikatowy dorobek badawczy kilku pokoleń toruńskich astronomów.
RADIOWE OBSERWACJE SŁOŃCA
Regularne obserwacje Słońca na 127 MHz rozpoczęto w TRAO (później część Obserwatorium Astronomicznego) w 1958 roku przy wykorzystaniu pojedynczej anteny o średnicy 12 m. Od 1960 roku do obserwacji Słońca wykorzystywany był interferometr o odległości bazowej 23 m. Głównym celem stałych obserwacji był pomiar dzielność promieniowania kontinuum w zakresie radiowym. Niektóre charakterystyczne zdarzenia (tj. wybuchy promieniowania) będące efektem aktywności Słońca były również mierzone. Częstotliwość 127 MHz jest jedną z najniższych systematycznie raportowanych, a dane zebrane w przeglądzie stanowią z pewnością najdłuższą serię przy tak niskiej częstotliwości.
SEMI-AUTOMATIC VARIABILITY SEARCH (SAVS)
Semi-Automatic Variability Search (SAVS, Półautomatyczne Poszukiwanie Zmienności) to projekt badawczy realizowany w Centrum Astronomii UMK w latach 2002-2007, którego celem było odkrywanie gwiazd zmiennych w wybranych obszarach nieba północnego. Program ten został zainicjowany przez wybitnego polskiego uczonego – prof. Bohdana Paczyńskiego. Obserwacje prowadzono za pomocą obiektywu fotograficznego wyposażonego w czułą kamerę CCD. Konfiguracja ta pozwalała na jednoczesne badania tysięcy gwiazd jaśniejszych niż 14,5 mag. Instrument był osadzony na tubusie teleskopu Meade LX200, który służył jako skomputeryzowany montaż. W ramach projektu odkryto ponad 190 gwiazd zmiennych różnych typów.
Zaangażowane osoby: dr Gracjan Maciejewski, mgr Marcin Lewandowski, prof. dr hab. Andrzej Niedzielski
OPEN CLUSTERS SURVEY (OCS)
Open Clusters Survey (OCS) to projekt poświęcony badaniom otwartych gromad gwiazd. Realizowany był w latach 2005-2012 w oparciu głównie o dane obserwacyjne uzyskiwane naszym Teleskopem Schmidta-Cassegraina. Działalność badawcza skupiała się na wyznaczaniu fizycznych i dynamicznych parametrów gromad w celu analizy występujących między nimi relacji. Prowadzono także poszukiwania gwiazd zmiennych wchodzących w skład wybranych gromad gwiazd. Wyniki projektu przedstawiono w kilkunastu artykułach naukowych opublikowanych w czasopismach o zasięgu międzynarodowym.
Zaangażowane osoby: dr Gracjan Maciejewski, prof. dr hab. Andrzej Niedzielski